İsrail-Filistin çatışmasının patlak vermesi ABD'nin Orta Doğu stratejisine gölge düşürdü. Geçtiğimiz ay G20 zirvesinde Washington'un desteğini alan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEEC), bir zamanlar Çin'in önerdiği Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin Batılı rakibi olarak lanse edilmişti.
ABD Başkanı Joe Biden bunu 'gerçekten büyük bir anlaşma' olarak nitelendirirken, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen 'kıtalar ve medeniyetler arasında yeşil ve dijital bir köprü' diyerek övündü. Hindistan Başbakanı Narendra Modi, IMEEC'i 'yüzlerce yıl boyunca dünya ticaretinin temeli' olarak tanımladı. Ancak İsrail-Filistin çatışmasının dumanı altında bu ekonomik koridor artık zora girdi denilebilir.
ABD PLANI SUYA DÜŞERKEN
IMEEC'in kurulmasının olasılığı çok düşük ve İsrail-Filistin çatışmasının patlak vermesi bu olasılığı daha da azalttı. IMEEC daha çok politik bir jesttir. ABD için IMEEC'i kurmanın temel amacı, Arap ülkelerini kazanma ve kendi Orta Doğu düzenini elde etme fırsatından yararlanmaktır. ABD ayrıca Çin ile büyük bir güç rekabetine girmek ve Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne karşı koymak istiyor. Mevcut İsrail-Filistin durumu tırmanır ve daha da insani bir krize neden olursa, o zaman ABD'nin planı büyük ölçüde etkilenecektir. Mevcut İsrail-Filistin çatışması herkesin, Filistin sorunu çözülmeden Orta Doğu'da istikrarın sağlanmasının zor olduğunu fark etmesini sağladı.
ABD, Çin'in Orta Doğu'daki etkisini zayıflatmak için IMEEC'i destekliyor, ancak bu sadece hüsnükuruntu. Arap ülkeleri ABD öncülüğündeki büyük güçler arasındaki çatışmaya katılmaya istekli değil. Şanghay Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Dış Politika Çalışmaları Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olan Li Weijian, Global Times'a yaptığı açıklamada, birçok ülkenin kendilerini jeopolitik çatışmalara sürüklemesi halinde IMEEC'e katılmaya istekli olmayacağını söyledi. Sichuan Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Okulu'nda profesör olan Long Xingchun, Çin'e uluslararası tanınırlık ve itibar kazandıran BRI işbirliği sayesinde elde edilen başarılar ışığında, ABD'nin gerçekten bir ekonomik koridor kurmayı arzulamak yerine alternatif planlar önererek Çin'in platformunu dağıtmayı amaçladığına inanıyor.
ABD’NİN KABİLİYETİ YOK
Son yıllarda ABD ve AB, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne karşı koymak için 'Daha İyi Bir Dünyayı Yeniden İnşa Etme' ve 'Küresel Ağ Geçidi' gibi çeşitli planlar önerdi. Bununla birlikte, yeni kavramalar yaratmak kolaydır ancak Washington’ın yönetiminin bunu somutlaştıramadığı görülmektedir. İster ABD, ister AB veya Hindistan olsun, hepsi IMEEC fırsatı aracılığıyla nüfuzlarını artırmayı umuyor. Ancak bu üç tarafın hiçbiri yeterli altyapı inşa etme kabiliyetine sahip değil.
IMEEC'in inşası demiryollarına ve limanlara dayanıyor ve Hindistan'ın altyapısı da zayıf. ABD ve AB de altyapı projelerine mali destek sağlamada zorluklarla karşı karşıya. Long, IMEEC'in sis bombası gibi olduğunu, yalnızca dikkat çekmek için kullanılan yeni bir terim olduğunu söyledi. Li, IMEEC'in 'havadaki bir kale' gibi yalnızca 'boş sözler vermek' için kullanılabileceğini söyledi. Biden yönetiminin bu politikayı teşvik ederek siyasi kaynak elde etmeyi umduğuna inanıyor ancak bu planın uzun vadede uygulanıp uygulanamayacağını dikkate almıyor. Ayrıca ABD'nin Orta Doğu ülkelerinin Çin'le işbirliğinden vazgeçip bu gerçekçi olmayan plana yönelmesini beklemesi de mümkün değil.
Nihai hedefi jeopolitik çatışmalar yaratmak ve jeopolitik oyunlara katılmak olduğundan, IMEEC'in arkasındaki motivasyon sorgulanabilir. Birçok ülke bunun farkında. BRI, gelişmekte olan ülkelere altyapı geliştirme ve yardım sağlamayı içtenlikle amaçlamaktadır. Çin, ortak geleceğe sahip küresel bir topluluğu savunuyor ve işbirliğini ve kazan-kazan gelişimini teşvik ediyor. Eğer ABD gerçekten kalkınmayı teşvik etmek istiyorsa Çin ile işbirliğini dışlamamalıdır. İster AB, ister Hindistan, ister Orta Doğu ülkeleri olsun, IMEEC'e katılımları öncelikle kendi ulusal çıkarları doğrultusunda şekilleniyor. Böyle bir durumda, yalnızca IMEEC adına siyasi olarak hizaya gelmek imkânsızdır.