Çin'in 2013 yılında önerdiği Kuşak ve Yol Girişimi (BRI), tarih kitaplarında ortak refaha giden yolu çizen bir dünyaya geçişte bir fırsat ve dönüm noktası olarak ele alınacak.
Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ni bu kadar benzersiz kılan şey onun pek çok özelliğidir. Birincisi, benzer siyasi, ekonomik, kültürel ve ideolojik yapılara sahip ulusların ayrıcalıklı kulüplerine dayanan diğer tüm ittifaklardan ve bloklardan farklıdır.
Kısa süre önce yayımlanan 'Kuşak ve Yol Girişimi: Ortak Geleceğin Küresel Topluluğunun Temel Direği' başlıklı teknik incelemenin işaret ettiği gibi, politika koordinasyonu BRI işbirliğini desteklemektedir. Bölgesel işbirliğine yönelik planlar ve önlemler, kolaylaştırarak ve ortak çabalarla formüle edilmiş ve işbirliğini hızlandırarak Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ni uluslararası değişimler için önemli bir işbirliği çerçevesi haline getirmiştir.
Politika koordinasyon ilkesi, ilgili tüm tarafların katılımını ve ilgili ülke ve bölgelerin kalkınma stratejileriyle esaslı koordinasyonu vurgular. Bu aynı zamanda Batılı güçlerin son on yıllarda göz ardı ettiği ve dünyada düzenden çok kaos yaratan kendi 'kurallara dayalı düzenini' aksine BM Şartı ile de uyumludur. Bu prensibin başarısının en son örneği, Çin'in aracılık ettiği İran-Suudi Arabistan ilişkilerinin Mart 2023'te normalleştirilmesindeki diğer atılımdan önce Batı Asya'da görüldü.
ORTADOĞU’DA ESEN İŞ BİRLİĞİ RÜZGARI
Çin-Körfez İşbirliği Konseyi'nde (KİK), 10 Aralık 2022'de Riyad'da düzenlenen bu zirvede Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Çin'in Körfez İşbirliği Konseyi ülkeleriyle koordine etmeye istekli olduğu somut ekonomik, mali ve kültürel önlemlerin ana hatlarını çizdi. Xi'nin sunduğu beş öncelikli işbirliği alanı arasında yerel para birimleriyle uzun vadeli petrol ve gaz ticareti, nükleer enerjiye uzanan altyapı projeleri, uzay araştırmaları ve uzay teknolojisi, telekomünikasyon ve yapay zekâ, dijitalleşme, endüstriyel projeler ve ulaştırma altyapı projeleri yer alıyor.
Ayrıca Çin, her iki tarafta da eğitim, kültür ve özellikle dil eğitimi alanlarında alışverişi yoğunlaştırmayı planlıyor. Çin-KİK Zirvesi'nden bir gün önce Başkan Xi ve Suudi Arabistan Kralı Salman bin Abdulaziz Al Saud, kapsamlı bir stratejik ortaklık anlaşmasına vardı. Bu ortaklık simbiyotiktir ve Suudi Vizyon 2030 stratejisiyle tamamen koordinelidir.
Haziran ayında Riyad'da düzenlenen 10. Arap-Çin İş Konferansı'nda Çin ve Suudi Arabistan kuruluşları arasında ekonomik, kültürel, güvenlik, teknolojik ve bilimsel politikaların tamamen koordine edildiğini gösteren 10 milyar dolar değerinde 30 yatırım anlaşması imzalandı.
Xİ’AN ZİRVESİ ORTA ASYA İÇİN TARİHİ ÖNEMDE
Sırada, liderleri Mayıs 2023'te Çin'in kuzeybatısındaki Shaanxi Eyaleti, Xi'an'da düzenlenen tarihi Çin-Orta Asya Zirvesi'ne katılan Orta Asya ülkeleri vardı. Orta Asya ülkeleri, ulusal kalkınma planlarını BRI'ya uyarladılar. Sadece Çin ile ticaretleri büyük ölçüde büyümekle kalmadı, aynı zamanda birçok altyapı ve tarımsal sanayi projesi de artık Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin ve Çin ile işbirliğinin ayrılmaz bir parçası haline geldi.
Bu örnekler, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin ortak ülkeler arasında politika koordinasyonu için onlara muazzam ve değerli kalkınma fırsatları sağlayan bir platform oluşturduğunu kanıtlıyor. Geçtiğimiz on yılda Kuşak ve Yol İnisiyatifi aynı zamanda dünya ekonomik büyümesi için bir katalizör olmuş ve küresel yönetişimin iyileştirilmesi için uygulanabilir çözümler sağlamıştır.
Mayıs 2017'de Beijing'de düzenlenen ilk Kuşak ve Yol Uluslararası İşbirliği Forumu'nun açılış töreninde Cumhurbaşkanı Xi, 'Kuşak ve Yol Girişimi'ni sürdürürken temel kalkınma konusuna odaklanmalı, çeşitli ülkelerin büyüme potansiyelini ortaya çıkarmalıyız' dedi.
150’DEN FAZLA ÜLKE SÜRECE DAHİL OLDU
Çin, şu ana değin 150'den fazla ülke ve 30 uluslararası kuruluşla 200'den fazla BRI işbirliği anlaşması imzaladı. Girişim, yaklaşık 1 trilyon dolarlık yatırımı harekete geçirdi, 3.000'den fazla işbirliği projesine ulaştı, ortaklaşa inşa edilen ülkelerde 420.000 istihdam yarattı, yaklaşık 40 milyon insanı yoksulluktan kurtardı ve tüm ülkelere daha fazla kalkınma fırsatı sağladı.
Uzun zamandır Batılı güçler, ekonomik kalkınmanın ancak öncelikle gelişmekte olan ülkelerdeki siyasi ve sosyal yapıların değiştirilmesiyle sağlanabileceğini iddia etmeye çalıştılar. Çoğunlukla rejim değişikliği yoluyla bu uluslara dışarıdan empoze edilen modeller istikrarsız siyasi güçler yarattı. Çin, son kırk yılda yoksulluktan refaha uzanan muhteşem yolculuğuyla, ekonomik kalkınma olmadan istikrarlı siyasi ve sosyal sistemler kurmanın imkânsız olacağını kanıtladı.
KUŞAK VE YOL’UN YENİ MODELİ
Kuşak ve Yol İnisiyatifi ayrıca, acil parasal faydalar yerine uzun vadeli sonuçlara ve basitçe yoksulluğu devam ettiren 'yardım' yerine büyük ölçekli altyapı inşası yoluyla gerçek ekonomik kalkınmaya dayanan iddialı ve koordineli bir kalkınma finansmanı yöntemi sunmuştur. Çin, Asya Altyapı Yatırım Bankası ve BRICS Yeni Kalkınma Bankası gibi yeni çok taraflı finansman kuruluşlarının oluşturulmasına büyük katkı sağladı.
Kuşak ve Yol İnisiyatifi siyasi, kültürel ve ideolojik farklılıkları aşan bir ikili ve çok taraflı işbirliği modeli yaratmıştır. Bu benzersiz özellik, kendisine katılan ilgili ulusların egemenliğine ve onuruna saygı göstermektedir. Politika koordinasyonu yoluyla Kuşak ve Yol İnisiyatifi, 10. yıldönümünde istikrarsız dünyamıza, eşgüdümlü ortak refah, güvenlik ve barışın sağlanmasına yönelik diyaloga açılan bir kapı sunuyor.
Yazar Hüseyin Askary, İsveç'teki Kuşak ve Yol Enstitüsü'nün başkan yardımcısıdır.